Ethiek is het onderdeel van de filosofie waarin wordt nagedacht over wat menselijk leven en samenleven goed maakt. In de geschiedenis van de filosofie zijn daarover allerlei theorieën ontwikkeld. Globaal kan men die samenvatten in een viertal posities (deugdethiek, plichtsethiek, utilitarisme, contractualisme). Veel inleidingen in de ethiek presenteren die posities en laten zien hoe die kunnen worden toegepast op morele problemen van onze eigen tijd.
In deze cursus beginnen we weliswaar met een korte versie van zo’n gangbare inleiding, maar kiezen we daarna voor een andere inleiding in de ethiek. In plaats van de grote ethische theorieën samen te vatten en toe te passen, proberen we aspecten van onze morele ervaring te verkennen. Daarbij komen thema’s aan de orde die van groot belang zijn voor het morele leven, maar die in de gangbare inleidingen in de ethiek weinig aandacht krijgen; thema’s zoals: vriendschap, zwaarmoedigheid en ongeduld, verlangen naar vernieuwing en angst voor verandering, vertwijfeling, het verlangen om jezelf te zijn, dankbaarheid en vergeving. We verkennen die thema’s aan de hand van teksten van grote auteurs uit de geschiedenis van het denken, die doorgaans echter minder aan bod komen in de gangbare inleidingen in de ethiek.
De volgende onderwerpen komen aan de orde:
– Globaal overzicht van de ethiek in 4 posities
– Aristoteles over de vriendschap
– Augustinus en de tijd als spiegel van het verlangen
– Descartes en Hobbes en de samenhang van oud en nieuw
– Kierkegaard over het zelf als een verhouding
– Nietzsche over het amor fati
– Ricoeur over vergeving