Ongetwijfeld is Nietzsche een van de bekendste en meest tot de verbeelding sprekende filosofen, niet in de laatste plaats door zijn tragische leven. Begrippen en uitdrukkingen als de wil tot macht, het nihilisme, de ‘Übermensch’ en de dood van God doen zelfs bij veel leken op het gebied van de filosofie een belletje rinkelen. Tegelijkertijd heeft Nietzsches filosofie vanwege haar weerbarstige en ongrijpbare karakter aanleiding gegeven tot veel misverstanden en misinterpretaties, met als dieptepunt de toe-eigening door de nationaalsocialisten. Plotseling wordt de zelfverklaarde ‘anti-antisemiet’ opgevoerd als de apologeet van een rabiaat antisemitisme en een mensenverachtende ideologie. Deze cursus beoogt zeker niet de misverstanden en misinterpretaties uit de weg te ruimen, maar stelt zich een veel bescheidener doel: een eerste kennismaking met het denken van Nietzsche aan de hand van enkele van zijn vroegste werken, namelijk ‘Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik’ (1872) en de ‘Unzeitgemässe Betrachtungen’ (1873-1876). Deze werken leggen getuigenis af van de genese van Nietzsches filosofische denkweg en hebben als bijkomend voordeel dat ze nog niet geschreven zijn in de bekende doch ook moeilijk toegankelijke aforistische stijl.
In zijn Die Geburt der Tragödie laat Nietzsche zien hoe in de Griekse tragedie sprake is van de spanningsvolle verhouding tussen het dionysische element (de roes) en het apollinische element (de ordenende rede) en hoe dit antagonisme de uitdrukking is van het inzicht dat de strijd ten grondslag ligt aan de werkelijkheid en aan de grote kunstwerken. In het denken van Nietzsche gaat het altijd om het primaat van de relatie (in de vorm van strijd) ten opzichte van de relata! Evenzo wijst Nietzsche op de pessimistische levenshouding van de Grieken, volgens welke het leven volstrekt zinloos en leedvol (het eerste stadium van het nihilisme) is. Van het leven kan uitsluitend een esthetische rechtvaardiging worden gegeven in grote kunstwerken als de tragedie. De Unzeitgemässe Betrachtungen zijn belangrijk omdat Nietzsche daarin al tot uitdrukking brengt wat volgens hem de taak van de filosoof is: als een arts van de cultuur stelt hij een diagnose van de ziekte van zijn tijd en vervolgens gaat hij op zoek naar aanwijzingen voor een mogelijke therapie die tot genezing zou kunnen leiden. Verder moet de filosoof een opvoeder van de samenleving zijn, niet alleen in zijn boeken, maar eerst en vooral in zijn leven.