lezing 1, maandag 29 oktober 10.30-13.00 uur
(locatie: Kumulus Oost)
Ontwikkelingen in de kunst rond de Eerste Wereldoorlog
In het eerste decennium van de Twintigste Eeuw werd het steeds duidelijker in de wereld van de beeldende kunst dat de academische tradities niet meer vanzelfsprekend worden aanvaard. Kunstenaars waren in contact gekomen met de buiten-Europese ‘primitieve’ kunst en met de ‘volkskunst’. Ze hadden daarin een nieuwe kracht ontdekt: de kracht van het ruwe, ongeletterde ‘zien’. De gruwelen van de Eerste Wereldoorlog deden bij velen de kritiek op de geaccepteerde traditionele waarden toenemen. De emotionele verwarring als gevolg van de oorlogsverschrikkingen, de Russische revolutie, de materiële puinhoop waarop Europa na 11 november 1918 een nieuwe start moest maken…dat alles bracht twee visies op de ontwikkelingen in de beeldende kunst.
De pessimistische visie: de oorlog 14-18 had Europa als een ongekende puinhoop achter gelaten. DaDa zette zich af tegen de traditionele waarden in maatschappij, cultuur en kunst. Uit die wereld kwam ‘La grande guerre’ voort. Als het nu zover moest komen met de wereld, dan breek die wereld maar helemaal af!
DaDa zag in het toeval, individuele grillen en het irrationele de nieuwe waarheid.
De optimistische visie: de optimisten zijn bezield van de overtuiging dat op de grondslagen van de oude samenleving een nieuwe kan worden gesticht, een samenleving die moet uitgaan van de ontplooiing van alle mensen, niet alleen van een kleine elite. Kunstenaars gaan op zoek naar non-figuratieve, elementaire en universele vormen, duidelijk voor iedereen in de samenleving. Deze optimistische visie zien we terug in drie richtingen: De Stijl, het Constructivisme, het Bauhaus.
Beide visies komen aan bod in het werk van o.a. Marcel Duchamps, Piet Mondriaan, Gerrit Rietveld, Kazimir Malevitsj, Walter Gropius, Kandinsky, Mies van der Rohe.
Lezing 2, woensdag 31 oktober, 14.00-16.30 uur
(locatie: Centre Ceramique)
Een geschiedverhaal.
De 11e november staat bekend als ‘wapenstilstandsdag’. ‘La grande guerre’, het eerste gewapende Europese conflict dat uitgroeide tot een ‘Wereld’oorlog, werd besloten op 11 november 1918. De Eerste Wereldoorlog, die met de moord op de Oostenrijkse troonopvolger in Sarajewo op 28 juni 1914 begon, dreunt nog altijd na. Op 11 november 2018 is het precies honderd jaar geleden dat er een eind kwam aan de ‘oercatastrofe van de twintigste eeuw’.
Nederland bleef weliswaar neutraal tijdens de ‘grote oorlog’, maar al bleven de directe oorlogsverschrikkingen ons land bespaard, de Nederlanders hadden heftig te lijden van de gevolgen van de oorlog in het bijzonder de provincie Limburg. Maastricht lag op een steenworp afstand van het front in de herfst van 1914, een ongelooflijke stroom vluchtelingen overspoelde de Limburgse hoofdstad, de grenzen werden hermetisch gesloten met levensgevaarlijke stroomdraad, het maatschappelijke leven raakte totaal ontwricht. In feite was Maastricht een Belgische frontstad op neutraal gebied.
In de allerlaatste fase van de oorlog – nazomer 2018 – werd Limburg nogmaals overspoeld door een stroom Franse vluchtelingen. Het is een weinig bekend verhaal waaraan het oorlogsmonument in de Pieterstraat nog altijd herinnert.
Hoe beleefden en overleefden Maastricht en Limburg de jaren 1914-1918?
In dit geschiedverhaal komen vele aspecten van de ‘grande guerre’ aanbod: de vluchtelingen, het dagelijks leven in oorlogstijd, de oorlogsmaatregelen, spionage, de smokkel, de enorme tekorten, de Franse vluchtelingeninvasie, het oorlogsmonument, de komst van de Duitse keizer in Eijsden, de Belgische roep om annexatie van Limburgs gebied en de uitkomst van vier jaar leven langs de randen van een wereldoorlog: Limburg en Maastricht behoorden na 11 november 1918 ‘onlosmakelijk’ tot het Koninkrijk der Nederlanden.
Concert 1, donderdag 1 november, 20.00 uur
Die Gedanken sind frei
Piano & bariton met vertelling en beelden
Heilige Hubertuskerk Genhout (gemeente Beek)
Liederen uit het klassieke liedrepertoire, van Schubert tot Britten, met de thema’s Oorlog, Vrede en Vrijheid.
Soldaten, maar ook de achterblijvers, de overlevenden, de wanhopigen en de hoopvolle dromers komen aan het woord in muziek van Franz Schubert, Robert Schumann, Gustav Mahler, Erich Wolfgang Korngold, Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams, Samuel Barber en Benjamin Britten.
Dit alles op gedichten van onder meer Wilfred Owen, Matthew Arnold, Ludwig Rellstab, Friedrich Rückert en uit ‘Des Knaben Wunderhorn‘.
De selectie van bekende en verrassend onbekende liederen die de waanzin van oorlog en de dringende behoefte aan vrede en vrijheid oproepen, wordt vertolkt door de gerenommeerde Engelse bariton Konrad Jarnot en de Nederlandse pianiste Reinild Mees.
Gedichten van de beroemde Engelse dichter Dylan Thomas over oorlog en vrijheid completeren het programma.
Concert , woensdag 7 november, 20.00 uur
De weg naar vrijheid
Jan Brokken & Berlage Saxophone Quartet
“Een uniek concert op een unieke locatie!”
Boekhandel Dominicanen Maastricht
In ‘De weg naar vrijheid’ gaan verhalen en muziek over zoektochten naar vrijheid hand in hand.De muziek van Schulhoff, Sjostakovitsj, Pärt (bewerkt door Peter Vigh) en Eisler wordt afgewisseld met verhalen van schrijver Jan Brokken. Hij zal voordragen uit zijn boeken ‘In het huis van de dichter’, ‘Baltische zielen’ en ‘De kozakkentuin’.
Ook zal er een nieuwe compositie klinken van Hawar Tawfiq, een Koerdisch/Nederlands componist.
Het programma:
Moessorgski – Scherzo
Schulhoff – uit Fünf Stücke für Streichquartett: Tarantella
Pärt – Fratres
Sjostakovitsj – Strijkkwartet nr.8
Eisler – uit Orkestsuite nr.6: Allegro